Powiększające pomoce wzrokowe, to metody korekcji widzenia stosowane u osób ze schorzeniami, niedowidzeniem, osób po urazach i wypadkach, osób z niedowidzeniem oraz osób starszych, cierpiących na zmiany demencyjne i starcze, oraz szereg chorób związanych z okulistyką geriatryczną.

Istnieją dwa podstawowe rodzaje powiększających pomocy wzrokowych:

• pomoce elektroniczne
• pomoce optyczne

Pomoce elektroniczne

Czyli wszelkiego rodzaju powiększalniki, edytory, aplikacje lupowe i szereg innych sposobów powiększania tekstu, pojedynczych słów czy liter. Pomoce elektroniczne najczęściej współpracują z komputerami czy laptopami, często są to urządzenia typu tablet czy smartphony, których zadaniem jest powiększanie tekstu na ekranach urządzeń.

Powiększające pomoce wzrokowe elektroniczne, z wielką dokładnością skanują i odwzorowują tekst czy słowo na ekranie urządzeń bazowych. Z zasady zatem, preferowane są do pracy stacjonarnej, przy biurku, gdzie elementy skanujące i ekrany, znajdują się na miejscu pracy czy czytania. Zazwyczaj ułatwiają lekturę tekstu, gazety czy książki, które znajdują się odpowiednio podświetlone pod urządzeniem skanującym, a drugi element powiększającej pomocy wzrokowej, to zawsze jakaś forma edytora elektronicznego, ekranu, tabletu czy smartphona.

Istnieją również przenośne urządzenia będące powiększającymi pomocami wzrokowymi, które można osobom niedowidzącym przekazać, aby mogły odczytywać podstawowe informacje dotyczące ich trybu zycia. Mowa tu o swobodnym odczytywaniu cen i etykiet w sklepach, rozkładów jazdy komunikacji, informacji w formie pisemnej znajdujące się na szybach, tablicach informacyjnych, szyldach, etykietach itp.

Tego typu przenośne powiększające pomoce wzrokowe, czy inaczej przenośne powiększające urządzenia powiększające mają zazwyczaj mniejsze powiększenia i ograniczone pole widzenia-pole tekstowe, jakie mogą powiększać. Ich zaletą jest kompaktowa wielkość i możliwość zabierania ich ze sobą podczas pobytu pacjentów poza ich domem czy miejscem pracy. Wadą, szczególnie dla osób starszych, często mających problemy z pamięcią, jest konieczność ich ładowania bądź wymiany baterii, co przy często sporadycznym korzystaniu z takich elektronicznych powiększających pomocy wzrokowych, przysparza pacjentom kłopotów. Zwyczajnie, kiedy są potrzebne, okazują się rozładowane czy wyczerpane i pacjenci nie mogą z nich korzystać.

Optyczne powiększające pomoce wzrokowe

Inaczej systemy optyczne, które działają jak urządzenia optyczne, które najczęściej działają bez doświetlenia czy potrzeby współpracy z elektronicznym „urządzeniem matką”, czyli upraszczając, te powiększające pomoce wzrokowe, działają dzięki systemom powiększającym opartym na systemach pryzmatów, bądź systemach soczewek ustawionych w systemy powiększające.

Tu najczęściej wykorzystujemy następujące systemy powiększające:

• Lupy
• okulary powiększające i okulary lupowe
• okulary lornetkowe
• monookulary
• okulary lornetowe dla zawodów specjalnych

Do dyspozycji mamy zatem bardzo szerokie spektrum pomocy optycznych.

Pierwszymi są lupy. Lupa to najprostsza z punktu widzenia konstrukcji systemu optycznego powiększająca pomoc wzrokowa, składająca się najczęściej z tylko jednej soczewki. Głównym parametrem dopasowania lupy odpowiedniej dla danego pacjenta, jest zestawienie dwóch jej cech : powiększenia i średnicy. Występują również lupy, które mają dodaną w pewnej swojej części drugą soczewkę, służącą do bardzo, często kilkucentymetrowej bliskiej odległości. To konstrukcje nieco podobne do szkieł okularowych dwuogniskowych, które również korygują dwie odległości, dal i bliż. W przypadku lup do odległość 10-15 cm i 3-5 cm dla drobnych detali. Sporo nowoczesnych lup jest również w systemy podświetlające, które dostarczają do miejsca obserwacji punktowo światło, pozwalające podwyższyć kontrast i ułatwić czytanie lub rozpoznawanie obserwowanych przez powiększającą pomoc optyczną przedmiotów.

Okulary lupowe, to nic innego jak system dwóch lup, często o średniej wielkości powiększeniu, zamontowanych w specjalnie nachylonych do konwergencji gałek ocznych, oprawach okularowych. Często wykorzystywane do pracy obuocznej także dla niektórych zawodów wymagających precyzyjnego widzenia na bardzo stałej odległości. Wykorzystują je grawerzy, złotnicy, często kosmetolodzy, lekarze zabiegowcy, stomatolodzy i inne zawody, gdzie obserwowana odległość jest raczej stała i wymaga dużego powiększenia.

Okulary lornetowe to bardzo złożone, nierzadko wielosoczewkowe systemy optyczne, montowane do stałej oprawy, ramki lub oprawki okularowej, dające możliwość pracy na zmiennych odległościach, gdzie uzyskujemy różne powiększenia i różne odległości pracy. W tych powiększających pomocach wzrokowych, wykorzystywane są albo stałe nakładki do różnych odległości – tu dominują systemy optyczne wg Galileusza, lub poprzez systemy zmiennych położeń soczewek w tubusach, które dopasowujemy do różnych bliskich odległości dzięki odpowiedniej justacji (poprzez kręcenie okularem systemu) to systemy wg Kepplera.

Okulary lornetowe pomimo swojej wielofunkcyjności często nie są chętnie akceptowane przez pacjentów, gdyż ich wygląd, spora waga i funkcjonalność szczególnie na zewnątrz, poza domem czy publicznym miejscem pracy są dosyć dużym wyzwaniem dla użytkownika. Natomiast doskonale sprawdzają się u pacjentów wykorzystujących je w domu czy pracy, dzięki sporym możliwościom adaptacji na wiele odległości i dają możliwość np. oglądania telewizji i czytania w jednym systemie i z wykorzystaniem jednej powiększającej pomocy optycznej.

Z kolei monookulary, to najbardziej zaawansowane konstrukcyjnie systemy powiększające, przeznaczone do pracy tylko z jednym okiem. Dzięki dużym powiększeniom dają sporą poprawę widzenia, nawet u osób z bardzo uszkodzoną siatkówką i niską ostrością widzenia c.c. Jednak poprzez swoje duże wymiary i stosunkowo wąskie pole widzenia, nie mogą być stosowane w sposób stały, a jedynie chwilowy, aby zorientować się w położeniu pacjenta, odnalezieniu w polu widzenia jakiegoś przedmiotu, osoby czy detalu. To najbardziej powiększające ze wszystkich pomocy wzrokowych systemu, ordynowane dla bardzo słabo już widzących pacjentów, często już tylko jednoocznych, uznawane za tzw. ostatnią deskę ratunku dla osób, których zdolność do widzenia zmniejsza się nierzadko do kilku procent.

Niewątpliwą zaletą optycznych powiększających pomocy wzrokowych, jest ich stała zdolność do użytkowania, nie jest tu potrzebne używanie systemów elektronicznych systemów podświetlających, a co za tym idzie, nie rozładowują się w nich akumulatory, baterie i nie wymagają podłączenia ich do prądu, dzięki czemu, nawet przy okazjonalnym użytkowaniu, przez osoby starsze, chore lub rzadko wychodzące z domu, są sprawne i można ich użytkować bez ograniczeń. Każdy, kto kiedy nie mamy w domu prądu, sięga po rozładowaną latarkę, lub komu w najbardziej oczekiwanym momencie pada telefon, doskonale wie o czym mówimy.